با افزایش تعداد ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی میکنند، موضوع حضانت فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور به یکی از دغدغههای حقوقی مهم تبدیل شده است. موسسه حقوقی پردیس کاراسان با تجربهای گسترده در این حوزه، آماده ارائه مشاوره حقوقی به والدینی است که با این چالشها مواجه هستند. قوانین ایران و کشورهای محل اقامت والدین ممکن است در مواردی با یکدیگر تعارض داشته باشند. در این مقاله، به بررسی “حقوق، قوانین و چالشهای حضانت فرزندان در مهاجرت” پرداخته و راهکارهای عملی ارائه میکنیم.
۱. مفهوم حضانت در قوانین ایران
حضانت به معنای نگهداری، تربیت و تأمین نیازهای فرزند توسط والدین است. مطابق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی ایران، حضانت هم حق و هم تکلیف والدین محسوب میشود. این بدان معناست که والدین نه تنها حق دارند از فرزند خود نگهداری کنند، بلکه موظف به انجام این وظیفه نیز هستند.
۲. سن حضانت و انتقال آن بین والدین
بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی:
- مادر تا ۷ سالگی حضانت فرزند را بر عهده دارد.
- پس از ۷ سالگی، پدر حضانت را به عهده میگیرد.
- پس از رسیدن فرزند به سن بلوغ (دختر ۹ سال، پسر ۱۵ سال)، فرزند میتواند انتخاب کند که با کدام والد زندگی کند.
تبصره مهم: اگر دادگاه تشخیص دهد که مصلحت فرزند در ادامه حضانت مادر پس از ۷ سالگی است، ممکن است رأی متفاوتی صادر کند.
۳. حضانت فرزندان ایرانیان خارج از کشور در صورت اقامت والدین در خارج از کشور
ایرانیان خارج از کشور در مواردی که یکی از والدین یا هر دو در خارج از کشور زندگی میکنند، تعیین حضانت ممکن است چالشبرانگیز باشد. بر اساس اصول کلی حقوق بینالملل خصوصی، احوال شخصیه افراد تابع قوانین کشور متبوع آنها است، حتی اگر در کشور دیگری اقامت داشته باشند.
چالش اصلی: اگر یکی از والدین حضانت را بر عهده داشته باشد اما در کشوری دیگر اقامت کند، والد دیگر ممکن است به عدم امکان ملاقات و محدودیتهای ارتباطی اعتراض کند. در چنین مواردی، دادگاه ممکن است رأی حضانت را تغییر دهد.
۴. چگونه میتوان برای حضانت فرزندان ایرانیان خارج از کشور اقدام کرد؟
والدینی که در خارج از کشور زندگی میکنند و قصد طرح دعوای حضانت را دارند، میتوانند از دو طریق اقدام کنند:
مراجعه به دادگاههای ایران
- والدین میتوانند با وکالت دادن به وکیل ایرانی، در محاکم داخل کشور دعوای حضانت را مطرح کنند.
- این روش معمولاً برای ایرانیانی که تابعیت مضاعف ندارند یا تابع قوانین ایران هستند، کاربرد دارد.
مراجعه به دادگاههای محل اقامت
- اگر هر دو والد در کشور دیگری زندگی کنند، میتوانند در محل اقامت جدید خود طرح دعوا کنند.
- با این حال، اجرای رأی دادگاه خارجی در ایران ممکن است نیاز به تنفیذ رأی توسط محاکم ایرانی داشته باشد.
۵. محدودیتهای قانونی برای خروج فرزند از کشور
املاک ایرانیان خارج از کشور یکی از مهمترین چالشهای حضانت، محدودیتهای خروج فرزند از کشور است. مطابق قوانین ایران:
- اجازه ولی قهری (معمولاً پدر) برای خروج فرزند زیر ۱۸ سال از کشور الزامی است.
- اگر مادر حضانت فرزند را دارد اما پدر اجازه خروج نمیدهد، مادر میتواند با مراجعه به دادگاه و ارائه دلایل موجه، مجوز خروج را دریافت کند.
- در برخی پروندهها، دادگاهها با بررسی شرایط زندگی مادر در کشور مقصد، مجوز خروج را صادر کردهاند.
۶. ازدواج مجدد والدین و تأثیر آن بر حضانت
ثبت شرکت در ایران برای ایرانیان خارج از کشور مطابق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی:
- اگر مادری که حضانت دارد، ازدواج کند، حق حضانت او به پدر منتقل میشود.
- با این حال، اگر دادگاه تشخیص دهد که مصلحت فرزند در ادامه حضانت با مادر است، ممکن است حضانت را به مادر واگذار کند.
۷. سلب حضانت به دلیل اقامت در خارج از کشور
دعاوی ایرانیان خارج از کشور در صورتی که یکی از والدین به خارج از کشور مهاجرت کند و این امر باعث عدم امکان ملاقات منظم فرزند با والد دیگر شود، دادگاه ممکن است حق حضانت را به والد مقیم ایران واگذار کند.
مثال واقعی:
- مادری که با فرزند خود به آمریکا مهاجرت کرده بود و از بازگشت به ایران خودداری میکرد، حضانت فرزند توسط دادگاه به پدر منتقل شد.
۸. نقش وکیل در دعاوی حضانت فرزندان ایرانیان خارج از کشور
امور اداری ایرانیان خارج از کشور با توجه به تفاوتهای قانونی بین کشورها، حضور وکیل متخصص در دعاوی حضانت بسیار حیاتی است. یک وکیل با تجربه میتواند:
- راهنمایی در تنظیم توافقنامههای قانونی بین والدین ارائه دهد.
- مراحل قضایی را در ایران یا کشور محل اقامت پیگیری کند.
- بهتر از حقوق والدین و فرزندان دفاع کند.
۹. راهنمای عملی برای والدین ایرانی مقیم خارج
✅ آگاهی از قوانین حضانت در ایران و کشور محل اقامت
✅ تنظیم توافقنامه حضانت برای جلوگیری از اختلافات آینده
✅ مشاوره با وکلای متخصص در امور بینالمللی و حقوق خانواده
✅ توجه به شرایط روحی و روانی کودک و در نظر گرفتن مصلحت او
نتیجهگیری
حضانت فرزندان ایرانیان خارج از کشور یک موضوع حساس و چندبعدی است که نیازمند آگاهی از قوانین داخلی و بینالمللی، مشاوره حقوقی و راهکارهای عملی میباشد.
- والدین باید با شناخت حقوق و تکالیف خود، بهترین تصمیم را برای رفاه و امنیت فرزند خود اتخاذ کنند.
- در مواردی که چالشهای قانونی وجود دارد، مراجعه به وکیل متخصص توصیه میشود.
اگر شما نیز در این زمینه تجربهای دارید یا با چالش خاصی مواجه هستید، با ما در میان بگذارید!